Het is een bijzonder jaar voor de Stelling van Amsterdam, want dit jaar is het 25-jarig jubileum van de Stelling van Amsterdam als UNESCO Werelderfgoed!

Vanaf juli 2021 verwacht de Nieuwe Hollandse Waterlinie deze titel ook toe te voegen. Dan valt het besluit van de UNESCO-commissie of Nieuwe Hollandse Waterlinie aan de werelderfgoedlijst wordt toegevoegd 𝘢𝘭𝘴 𝘶𝘪𝘵𝘣𝘳𝘦𝘪𝘥𝘪𝘯𝘨 𝘰𝘱 de Stelling van Amsterdam.

Gezamenlijk vormen deze waterlinies dan één werelderfgoed en noemen zij zich de Hollandse Waterlinies.

In 1972 werd deze bekende erfgoedlijst in het leven geroepen door UNESCO, de culturele organisatie van de Verenigde Naties. Er bestaan drie soorten erfgoed: cultureel-, natuurlijk erfgoed en een combinatie van beiden. Elk jaar worden er monumenten toegevoegd aan de lijst: unieke en onvervangbare erfgoederen die van waarde zijn voor de hele wereld. Inmiddels zijn het ruim 1100 monumenten in 167 landen; van de Chinese Muur tot de molens op Kinderdijk. Het Koninkrijk der Nederlanden heeft tien werelderfgoederen.

Waarom is uitbereiding met Nieuwe Hollandse Waterlinie?
Ze zijn verwant aan elkaar, maar ook verschillend. Eerst de verschillen, zoals de ligging: de Nieuwe Hollandse Waterlinie strekt zich uit van het IJsselmeer tot de Biesbosch, terwijl de Stelling in een grote cirkel om Amsterdam ligt. Ze beschermden allebei een ander gebied. De Nieuwe Hollandse Water linie verdedigde de vesting Holland – het economisch en bestuurlijk hart van Nederland. De Stelling werd zeventig jaar later gebouwd, speciaal om Amsterdam te verdedigen. Als de Nieuwe Hollandse Waterlinie zou vallen, konden het leger, de regering en het staatshoofd zich alsnog terugtrekken in onze hoofdstad.
En er is nog een verschil: de militaire werken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn opgetrokken uit baksteen, die van de Stelling uit beton.

Naast deze verschillen hebben beide linies ook veel overeenkomsten. Een systeem van sluizen, dijken, kanalen, rivieren en gemalen in combinatie met hoogteverschillen in het land zorgde ervoor dat polders onder water konden worden gezet en de vijand op afstand bleef.

Outstanding Universal Values
De Hollandse Waterlinies zijn uniek op basis van de volgende drie hoofdkenmerken: strategisch gebruik van het landschap, slim watermanagement en militaire versterkingen. UNESCO noemt dit de 'Outstanding Universal Value'. De Stelling van Amsterdam kreeg op basis van deze unieke waarde de Werelderfgoedstatus in 1996. Nederland stelt nu voor om de Nieuwe Hollandse Waterlinie hieraan toe te voegen waardoor het verhaal van deze unieke waarde nog beter kan worden verteld.

De Hollandse Waterlinies zijn om drie redenen genomineerd voor de UNESCO Werelderfgoedlijst.

1. Strategisch Landschap
Het strategisch landschap vormt de basis. Voor het ongetrainde oog is dit landschap onzichtbaar, maar het was van levensbelang voor de werking van de linie. Voor die verdedigingslijn liggen de inundatiekommen. Deze zijn begrenst door kades en dijken. Rondom de forten mocht (bijna) niet gebouwd worden. Dit waren de zogenaamde ‘verboden kringen’. Hierdoor ontstond een open landschap rondom de verdedigingslijn.

2. Watermanagement
In dat strategische landschap is het complexe maar briljante watermanagementsysteem ingebed. Overal langs de verdedigingslijn zijn nog sluizen, kanalen, grachten en dijken zichtbaar die gebruikt werden om de polders voor de verdedigingslijn te inunderen. Het bied werd bij het naderen van de vijand tot ongeveer 40 centimeter (kniehoogte) onder water gezet, om zo het landschap in een moeras te veranderen. Te diep om met een leger doorheen te gaan, niet diep genoeg om er overheen te varen.

3. Militaire werken
Sommige gebieden lagen te hoog om geïnundeerd te worden. Daarnaast waren er ook enkele rivieren, kanalen, dijken, wegen en later spoorwegen die dwars door de verdedigingslijnen liepen. De zogenaamde accessen. Deze konden met inundaties niet afgesloten worden voor de vijand. Om deze accessen af te sluiten en het inundatiesysteem te beschermen werden er talloze forten en andere militaire werken gebouwd. Van hieruit opereerde het leger.

Lees alles over de nominatie in de Nederlandse Samenvatting Nominatiedossier Hollandse Waterlinies.