Ga direct naar inhoud

Deel via social media

Schot in de Roos

Hembrug in beeld als hart van de Stelling van Amsterdam

De foto-expositie Schot in de Roos wordt op Hembrug gepresenteerd om het front van de Stelling van Amsterdam te verenigen met het hart van de Stelling. De locatie van de voormalige wapen- en munitiefabriek op HEMbrug staat uit strategisch oogpunt op geen enkele Stellingskaart aangegeven. De fabriek was tot 2003 in bedrijf en kende als onderdeel van het ministerie van Defensie een streng geheimhoudingsprotocol. De forten van de Stelling hebben echter sinds de Tweede Wereldoorlog hun militaire functie verloren door ontwikkelingen in oorlogstechnieken en de luchtvaart.

Schot in de Roos vraagt ook aandacht voor de transformatie van het HEMbrugterrein. Van wapen- en munitiefabriek en hart van de stelling van Amsterdam waar gewerkt werd voor de oorlogsindustrie, naar een nieuwe, vrije, creatieve stad met een eigen stijl en karakter. Een stad die tot bloei komt aan de oevers van het Noordzeekanaal en direct verbonden is met de Amsterdamse IJ-oevers. Het 42 hectare grote terrein is het grootste industriële erfgoedcluster van Nederland. Het bevat 120 gebouwen waarvan 50 als monument zijn beschermd door het rijk, de provincie Noord-Holland en de gemeente Zaanstad. De herontwikkeling van het terrein stond al lang op de agenda, maar is pas de laatste jaren succesvol op gang gekomen.

Een verborgen relatie zichtbaar maken

Om de relatie tussen HEMbrug en de Stelling van Amsterdam zichtbaar te maken zijn foto’s, gemaakt door de fotografen Gé Dubbelman, Luuk Kramer en Nicole Segers tegen de achtergrond van de industriële monumenten op het HEMbrugterrein geplaatst. De foto’s hangen op de gevels van gebouwen of staan in de openbare ruimte. Zo is een route ontstaan die voert langs de Stelling van Amsterdam, de gebouwen van de voormalige Artillerie Inrichtingen en het Algemeen Verdedigingspark. De route begint bij de aanlegplaats van het veer Amsterdam-Zaandam en slingert over het terrein naar de nieuwe ingang aan de Provincialeweg en terug.

HEMbrug kaart infoborden

Fotoroute

Lopend over het terrein worden we door de fototentoonstelling ‘Schot in de Roos’geconfronteerd met het verleden van de gebouwen en de bijzondere relatie van de Artillerie Inrichtingen en het Algemeen Verdedigingspark van de Stelling van Amsterdam.

Op 15 tot 20 kilometer afstand van HEMbrug rusten de forten en de waterbouwkundige werken van de Stelling. De opslag van goederen en de fabricage van munitie en wapens is verleden tijd en de Stelling heeft sinds decennia zijn status als verdedigingswerk verloren. Maar de gebouwen en het landschap en niet te vergeten de verhalen van de ooggetuigen, herinneren ons aan dit verleden.

Schot in de roos foto's

Fotografen

Landschaps- en architectuurfotograaf Luuk Kramer documenteert het landschap van de Stelling van Amsterdam waar een dreiging uitgaat naar de nooit gearriveerde tegenstander. Hij richt zich op het gecultiveerde natuurlandschap. Een ring van forten, dijken en sluizen die in het landschap zijn ingebed; verscholen genoeg om niet direct op te vallen, maar wel duidelijk genoeg om in het direct oogcontact te laten zien dat er niet met haar te spotten valt. www.luukkramer.nl

Nicole Segers fotografeert de Stelling van Amsterdam vanuit het thema geborgenheid. Dit thema sluit aan bij eerdere projecten van haar buiten de grenzen van Europa. Segers roept de wereld rondom de Stelling van Amsterdam op, een wereld die deels nooit bestaan heeft en deels geschiedenis is. Zij ziet de Stelling als een schuilplaats van beton, staal en gras. Het herinnert aan de aanwezigheid van een vijand die aan de poorten van de stad staat. www.nicolesegers.com

Sinds 2003 zijn de activiteiten van Eurometaal gestopt en bezoekt fotograaf Gé Dubbelman Hembrug regelmatig om de schoonheid en de tragiek van het verval, de sporen van in onbruik geraakte ambachtelijkheid en de stille omarming van dit alles door de natuur, vast te leggen. Met zijn camera volgt hij gedurende vele jaren de teloorgang van het industriecomplex tot het verval een dieptepunt bereikt. Nu, 13 jaar later, is Hembrug volop in ontwikkeling en de volledige terugkeer van activiteiten is slechts een kwestie van tijd. De gebouwen krijgen een nieuwe bestemming, ze bieden onderdak aan tal van activiteiten, maar de monumentale foto’s van Gé Dubbelman zijn een blijvende herinnering aan de herkomst van de gebouwen. www.gedubbelman.nl

Schot in de roos speurtocht

Speurtocht op locatie HEMbrug

  • Volg de markeringen van de fotoroute op de grond. In de markeringen staan letters verborgen. Deze letters vormen samen een woord.
  • Volg de markeringen, verzamel de letters en vind het juiste woord.
  • Bedenk, zoek of vraag naar de betekenis van dit woord.
  • Mail het antwoord naar info@stellingvanamsterdam.nl en maak kans op een prijs. 

Algemene Informatie

HEMbrug hart van de Stelling van Amsterdam
HEMbrug is nauw verbonden met de geschiedenis van de Stelling van Amsterdam. De ontwikkeling van het industriecomplex op het terrein is ondenkbaar zonder het bestaan van de Stelling. Hier bevonden zich het Algemeen Verdedigingspark van de Stelling en de Artillerie Inrichtingen. In het Algemeen Verdedigingspark lagen de voorraden voor de Stelling opgeslagen en de Artillerie Inrichtingen waren de leveranciers van munitie en wapens voor de Stelling. Je kunt met recht zeggen dat HEMbrug het hart van de Stelling vormde.

De Stelling van Amsterdam
De Stelling van Amsterdam is een verdedigingslinie die, tussen 1880 en 1914, in een cirkel op een afstand van 15 tot 20 kilometer rond de hoofdstad is aangelegd. De linie bestaat uit dijken, sluizen, inlaten en 42 forten en een aantal batterijen en is naast een verdedigingslinie ook een waterlinie. Men hield de vijand op afstand door het voorterrein onder water te zetten, de zogenaamde inundatie. De Stelling was in oorlogstijd het laatste toevluchtsoord voor de regering en het leger.

Hembrug Museum

Ongeveer halverwege de fotoroute Schot in de Roos ligt het Hembrug Museum. Het Hembrug Museum is gevestigd in twee voormalige transformatorhuisjes, de presentatie is openbaar toegankelijk en dagelijks gratis te bezichtigen. Het museum toont de geschiedenis van de wapen- en munitiefabriek die op het Hembrugterrein stond en de functie die het binnen de Stelling van Amsterdam had. Via www.hembrugmuseum.nl kan je met groepen van meer dan 10 personen een rondleiding over het terrein aanvragen.

Amsterdam

De Stelling van Amsterdam, bedoeld om de hoofdstad te verdedigen, ligt op enige afstand van de stad, zodat destijds de vijandelijke granaten de stad niet konden bereiken.
De stad Amsterdam kent zelf ook gebouwen die direct met de verdediging en een eventueel beleg van de stad te maken hadden. Zoals de Silodam (Graansilo Korthals Altes), de kazernes langs de Sarphatistraat en het postduivenhok in Artis. Vanaf HEMbrug vaart de veerboot vanaf de aanlegsteiger van Zijkanaal G naar het Amsterdam Centraal Station. www.zaanboot.nl

HEMbrug is gelegen in het westelijke deel van het Stellingsfront waar een aantal forten regelmatig geopend zijn voor bezoekers: Fort Zuidwijkermeer, Fort aan de St. Aagtendijk, Fort bij Veldhuis, Fort aan Den Ham en Fort bij Krommeniedijk. De Stelling heeft jarenlang een anoniem bestaan geleid waardoor flora en fauna volop de ruimte kreeg om zich te ontwikkelen. Op die manier heeft zich een groene gordel om onze hoofdstad gevormd. Een perfect gebied om te bezoeken voor fietsers en wandelaars.

Bereikbaarheid HEMbrug

Met de auto:
Op HEMbrug is ruime gratis parkeergelegenheid.Ring A10, richting Zaanstad. Neem de afrit Oostzaan - Zaandam-Zuid - Het Twiske. Rechts afslaan naar N516/Kolkweg, richting Kolkweg-Noord - Zaandam-Zuid. Na 3 kilometer (na de Den Uyl-brug) bij stoplichten links afslaan richting Hempont. Op de rotonde links afslaan het HEMbrugterrein op.

Vaarschema vanuit Amsterdam CS en Zaandam Centrum:
Actuele vertrektijden.

Met de fiets:
Vanuit Amsterdam en omstreken is het museum met de fiets goed te bereiken, plan hier uw fietsroutes.

Met het openbaar vervoer:
Vanaf NS-station Zaandam kunt u gebruik maken van Connexxion Buurtbus 456 richting Assendelft. Deze brengt u binnen 10 minuten naar de halte 'Hemkade'. Loop richting het oosten (kanaal aan uw linkerhand) en neem de eerste of tweede ingang aan uw rechterhand het terrein op. Plan uw route.

Kijk bij de veelgestelde vragen of maak een keuze hieronder.

U kunt nog 250 karakters intypen
naar boven

Begaanbaar deel van een inundatie in de vorm van een hooggelegen terrein, een weg, (spoor)dijk of een waterweg.

Verdedigingswerk dat een acces verdedigt

Onderstel voor een vuurwapen

Ook wel bolwerk. Vijfhoekige uitbouw van waaruit flankerend vuur kan worden gegeven.

Samenvoeging van een aantal stukken geschut in één organisatie.

Door een aarden wal van de vijand afgeschermde weg waarlangs manschappen en materieel konden worden verplaatst.

Het door metselwerk, beton of grondlaag bestand zijn van een gebouw tegen geschutsvuur.

Beschutte plek van waaruit de verdedigers de vijand kunnen bestoken.

Granaat gevuld met hoogexplosieve springstof.

Een (lage) uitbouw in een gracht van waaruit flankerend vuur kan worden gegeven.

Ook wel schotbalksluis. Tijdelijke waterkering, door het stapelen van balken in uitsparingen, om het water van een inundatie tegen te houden.

Militaire oefening

Zijwaarts gericht vuur.Groot flankement: ondersteunend vuur naar de nevenforten. Klein flankement: vuur dat de eigen omgeving van het verdedigingwerk bestrijkt.

Naar de vijand gericht deel van een verdedigingsweg.

Een onderdeel van het leger dat o.a. als taak heeft om tijdelijke en permanente verdedigingswerken te bouwen. De naam is afgeleid van het Franse woord ingenieur.

(houten) Loods waarin artillerie- en geniemateriaal werd opgeslagen.

Verzamelnaam voor vuurmonden.

Flauw aflopend talud dat buiten de fortgracht ligt en dat vanaf de frontwal met vuur kan worden bestreken.

(Betonnen) onderkomen voor manschappen, in de jaren ’30 onder andere toegevoegd aan het oostfront van de Vesting Holland.

Pantserkoepel die tijdens het geven van vuur omhoog wordt geheven om in rust weer te verzinken en onzichtbaar te worden.

Tabel die is aangebracht naast de geschutsopening om de bedieners van het geschut inzicht te geven in afstanden tot de doelen en de daarmee samenhangende geschutshoeken.

Onderwaterzetting waarmee een vijand op afstand wordt gehouden.

Ook wel inlaatsluis. Sluis die is aangelegd met als doel om water in een bepaald gebied in te laten.

Ruimte die tegen vijandelijk vuur is gedekt en die is voorzien van een schietgat waarachter een vuurwapen wordt opgesteld.

Van de vijand afgekeerde zijde van een verdedigingswerk.

In de forten van de Stelling van Amsterdam is het een kazemat aan de keelzijde van een fort waarmee flankerend vuur op het voorterrein van de buurforten wordt gegeven en van waaruit de keelzijde wordt verdedigd.

Wet van januari 1853, waarin beperkingen waren opgenomen met betrekking tot het bouwen in de nabijheid van verdedigingswerken, de zgn. verboden kringen, om een vrij schootsveld te waarborgen.

Lineair stelsel van samenhangende verdedigingwerken.

Batterij die in de onmiddellijke nabijheid van een verdedigingswerk ligt en die taken uitvoert die vallen onder dit verdedigingswerk.

Waterzuiveringsinrichting die de kwaliteit van het drinkwater verbetert door er ijzer aan te onttrekken.

Stelling waarin terugtrekkende troepen kunnen worden opgenomen.

Batterij die achter pantserplaten is opgesteld.

Fort met één of meerdere gepantserde geschutsopstellingen.

Draaibare gepantserde geschutsopstelling.

Geschut voor frontaal vuur over grote afstand, direct gericht op de vijandelijke posities.

Vuur dat er op is gericht om vijandelijke artillerie uit te schakelen

Eenvoudig (tijdelijk) verdedigingswerk met kleine bezetting.

Ondergrondse, bomvrije verbindingsgang.

Laatste toevluchtsplek voor de verdedigers binnen een verdedigingswerk, dat zelfstandig kan worden verdedigd.

Bomvrije bergplaats voor geschut of ander onmisbaar materieel.

Gedeelte van en terrein dat onder vuur kan worden genomen.

Open binnenruimte van een fort.

Grondplan of plattegrond.

Benaming van het verband dat in 1922 ontstond door de samenvoeging van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Stelling van Amsterdam en het zuidelijk rivierenfront.

Wet van 18 april 1874 waarin de vestingwerken werden bepaald die deel uit gingen maken van de landsverdediging.

Aarden ophoging rond een verdedigingswerk, voorzien van een borstwering.