Ga direct naar inhoud
Ook de nieuwsbrief van Stelling van Amsterdam ontvangen? Schrijf je in!

Aanval en verdediging

Wilt u ook altijd alles weten van de geschiedenis van een land en met name van de militaire geschiedenis? In en rondom het grootste museum van Nederland: de UNESCO Werelderfgoed Stelling van Amsterdam komen oorlogsverhalen tot leven en duikt u in de Nederlandse militaire geschiedenis. 

milva bij fort bij uithoorn

De Stelling van Amsterdam

Rondom de Nederlandse hoofdstad Amsterdam ligt een bijzondere verdedigingsring van 46 forten en batterijen en een grote hoeveelheid aan dijken en sluizen: de Stelling van Amsterdam. De Stelling is een bijzonder monument van Nederlands militaire geschiedenis en staat op de lijst van UNESCO Werelderfgoed.


De Stelling is een staaltje Hollands waterbouwkundig vernuft van onderwaterzettingen en een ingenieus logistiek systeem. Tijdens de Eerste Wereldoorlog stonden er duizenden soldaten paraat bij de forten van de Stelling van Amsterdam, maar de vijand kwam niet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde de Stelling geen rol van betekenis meer. Wel zette de Duitse bezetter delen van de Stelling onder water om de geallieerde opmars te vertragen. Na de bevrijding in 1945 werden sommige forten gebruikt als gevangenis. Tijdens de Koude Oorlog werden de forten vooral gebruikt als opslagplaats. Veel forten en batterijen hebben een andere bestemming gekregen

motorclub bij fort aan de ossenmarkt

De Stelling als historisch dagje uit

De Stelling van Amsterdam leent zich prima voor een historisch dagje uit. U kunt forten en batterijen bezoeken en rondwandelen bij sluizen en dijken die tot de verdedigingslinie behoren. Op de Stellingonderdelen kunt u kiezen voor een rondleiding, het bezichtigen van doorlopende en tijdelijke tentoonstellingen, luisteren naar oorlogsverhalen of de Nederlandse geschiedenis op u in laten werken in de diverse horecagelegenheden in de Stelling. 

Wat verder te doen

  • Rondom de Stelling van Amsterdam zijn er prachtige wandel- en fietstochten te maken
  • De diverse Stellingonderdelen zijn goed te combineren met een dagje uit naar de hoofdstad Amsterdam of pittoreske Hollandse stadjes en dorpjes
  • De Stelling bevindt zich in een waterrijk gebied en kan met de kano ontdekt worden
  • Combineer de Stelling met andere toeristische dagtochtjes zoals de bloemenveiling of de Zaanse Schans
naar boven

Begaanbaar deel van een inundatie in de vorm van een hooggelegen terrein, een weg, (spoor)dijk of een waterweg.

Verdedigingswerk dat een acces verdedigt

Onderstel voor een vuurwapen

Ook wel bolwerk. Vijfhoekige uitbouw van waaruit flankerend vuur kan worden gegeven.

Samenvoeging van een aantal stukken geschut in één organisatie.

Door een aarden wal van de vijand afgeschermde weg waarlangs manschappen en materieel konden worden verplaatst.

Het door metselwerk, beton of grondlaag bestand zijn van een gebouw tegen geschutsvuur.

Beschutte plek van waaruit de verdedigers de vijand kunnen bestoken.

Granaat gevuld met hoogexplosieve springstof.

Een (lage) uitbouw in een gracht van waaruit flankerend vuur kan worden gegeven.

Ook wel schotbalksluis. Tijdelijke waterkering, door het stapelen van balken in uitsparingen, om het water van een inundatie tegen te houden.

Militaire oefening

Zijwaarts gericht vuur.Groot flankement: ondersteunend vuur naar de nevenforten. Klein flankement: vuur dat de eigen omgeving van het verdedigingwerk bestrijkt.

Naar de vijand gericht deel van een verdedigingsweg.

Een onderdeel van het leger dat o.a. als taak heeft om tijdelijke en permanente verdedigingswerken te bouwen. De naam is afgeleid van het Franse woord ingenieur.

(houten) Loods waarin artillerie- en geniemateriaal werd opgeslagen.

Verzamelnaam voor vuurmonden.

Flauw aflopend talud dat buiten de fortgracht ligt en dat vanaf de frontwal met vuur kan worden bestreken.

(Betonnen) onderkomen voor manschappen, in de jaren ’30 onder andere toegevoegd aan het oostfront van de Vesting Holland.

Pantserkoepel die tijdens het geven van vuur omhoog wordt geheven om in rust weer te verzinken en onzichtbaar te worden.

Tabel die is aangebracht naast de geschutsopening om de bedieners van het geschut inzicht te geven in afstanden tot de doelen en de daarmee samenhangende geschutshoeken.

Onderwaterzetting waarmee een vijand op afstand wordt gehouden.

Ook wel inlaatsluis. Sluis die is aangelegd met als doel om water in een bepaald gebied in te laten.

Ruimte die tegen vijandelijk vuur is gedekt en die is voorzien van een schietgat waarachter een vuurwapen wordt opgesteld.

Van de vijand afgekeerde zijde van een verdedigingswerk.

In de forten van de Stelling van Amsterdam is het een kazemat aan de keelzijde van een fort waarmee flankerend vuur op het voorterrein van de buurforten wordt gegeven en van waaruit de keelzijde wordt verdedigd.

Wet van januari 1853, waarin beperkingen waren opgenomen met betrekking tot het bouwen in de nabijheid van verdedigingswerken, de zgn. verboden kringen, om een vrij schootsveld te waarborgen.

Lineair stelsel van samenhangende verdedigingwerken.

Batterij die in de onmiddellijke nabijheid van een verdedigingswerk ligt en die taken uitvoert die vallen onder dit verdedigingswerk.

Waterzuiveringsinrichting die de kwaliteit van het drinkwater verbetert door er ijzer aan te onttrekken.

Stelling waarin terugtrekkende troepen kunnen worden opgenomen.

Batterij die achter pantserplaten is opgesteld.

Fort met één of meerdere gepantserde geschutsopstellingen.

Draaibare gepantserde geschutsopstelling.

Geschut voor frontaal vuur over grote afstand, direct gericht op de vijandelijke posities.

Vuur dat er op is gericht om vijandelijke artillerie uit te schakelen

Eenvoudig (tijdelijk) verdedigingswerk met kleine bezetting.

Ondergrondse, bomvrije verbindingsgang.

Laatste toevluchtsplek voor de verdedigers binnen een verdedigingswerk, dat zelfstandig kan worden verdedigd.

Bomvrije bergplaats voor geschut of ander onmisbaar materieel.

Gedeelte van en terrein dat onder vuur kan worden genomen.

Open binnenruimte van een fort.

Grondplan of plattegrond.

Benaming van het verband dat in 1922 ontstond door de samenvoeging van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Stelling van Amsterdam en het zuidelijk rivierenfront.

Wet van 18 april 1874 waarin de vestingwerken werden bepaald die deel uit gingen maken van de landsverdediging.

Aarden ophoging rond een verdedigingswerk, voorzien van een borstwering.